نیکل ضایعاتی فقط یک پسماند صنعتی نیست؛ پشت هر کیلو از آن، ارزش دلاری و نقش مهمی در تامین نیاز صنایع بزرگ مثل فولاد ضدزنگ و باتری‌سازی پنهان شده است. با توجه به رشد روزافزون تقاضا برای نیکل در جهان و نوسانات دائمی قیمت آن، شناخت بازار خرید و فروش ضایعات نیکل در ایران تبدیل به یک موضوع تخصصی و کاملا کاربردی شده است. اگر می‌خواهید بدانید ضایعات نیکل چگونه قیمت‌گذاری می‌شود، چه دسته‌بندی‌هایی دارد و در کدام کانال‌ها خرید و فروش می‌شود، ادامه این مقاله را با دقت بخوانید؛ اطلاعاتی که هم برای صنعتگران و هم برای سرمایه‌گذاران ارزش عملی دارد.
نیکل ضایعاتی چیست؟
نیکل ضایعاتی به موادی گفته می‌شود که پس از پایان عمر مصرف، همچنان حاوی درصد قابل‌توجهی از فلز نیکل هستند و قابلیت بازیافت دارند. این ضایعات شامل قطعات فولاد ضدزنگ، آلیاژهای نیکل‌دار مانند مونل و اینکونل، براده‌های ماشین‌کاری، کاتالیزورهای صنعتی و تجهیزات فرسوده پتروشیمی می‌شود. نیکل (Ni) به دلیل کاربرد گسترده در تولید باتری‌های لیتیوم-یون، فولاد ضدزنگ و سوپرآلیاژها اهمیت زیادی در صنایع دارد.
استخراج نیکل از معادن فرآیندی پرهزینه و انرژی‌بر است، به همین دلیل بازیافت ضایعات نیکل در ایران و جهان به‌عنوان یک منبع جایگزین مقرون‌به‌صرفه و پایدار شناخته می‌شود. قیمت ضایعات نیکل براساس درصد خلوص آن تعیین می‌شود و اغلب در بازار ایران با دستگاه‌های طیف‌سنجی و آنالیز آزمایشگاهی، خلوص آن بررسی می‌گردد. نرخ خرید و فروش این ضایعات با نوسانات قیمت جهانی نیکل و نرخ ارز در ارتباط مستقیم است.
روش‌های بازیافت نیکل ضایعاتی
بازیافت نیکل ضایعاتی در صنایع مدرن به‌عنوان یک راهکار اقتصادی و زیست‌محیطی شناخته می‌شود. این فرآیند با توجه به نوع و خلوص ضایعات به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد که هر کدام ویژگی و کاربرد خاص خود را دارند.
- ذوب مجدد (Re-melting):
در این روش ضایعات نیکل در کوره‌های القایی یا قوس الکتریکی ذوب شده و ناخالصی‌ها به‌وسیله فلاکس یا سرباره‌گیری جدا می‌شوند. این روش برای ضایعات پرحجم و آلیاژهای صنعتی کاربرد دارد. - الکترولیز (Electrolysis):
برای به‌دست آوردن نیکل با خلوص بسیار بالا، به‌ویژه در صنایع باتری‌سازی، از فرآیند الکترولیز استفاده می‌شود. در این تکنیک نیکل موجود در ضایعات به‌صورت یون درآمده و پس از عبور جریان برق روی آند خالص رسوب می‌کند. - هیدرومتالورژی (Hydrometallurgy):
ضایعات در اسیدها یا محلول‌های شیمیایی خاص حل می‌شوند و سپس با استفاده از فرآیندهای شیمیایی مانند استخراج با حلال، نیکل از سایر عناصر جدا می‌گردد. این روش بیشتر برای ضایعات کم‌حجم با ارزش بالا مناسب است.
استفاده از روش مناسب بازیافت نیکل، علاوه بر صرفه جویی در منابع، موجب کاهش هزینه تولید و کاهش اثرات زیست‌محیطی می‌شود. در ایران نیز کارخانه‌های بازیافت به سمت بهره‌گیری از این روش‌ها حرکت کرده‌اند تا وابستگی به واردات کاهش یابد.
بازار خرید و فروش نیکل ضایعاتی
بازار خرید و فروش نیکل ضایعاتی وابسته به نوسانات جهانی فلزات پایه و شرایط صنعتی داخلی است. طبق گزارش Fastmarkets، قیمت ضایعات نیکل تحت تاثیر عواملی مانند تنش‌های ژئوپلیتیکی، اختلال زنجیره تامین، و تغییرات در صنعت خودرو و الکترونیک نوسان قابل‌توجهی دارد. در ایران، معاملات عمدتا به‌صورت کیلویی انجام شده و قیمت‌گذاری بر اساس درصد خلوص نیکل صورت می‌گیرد. به عنوان مثال: ضایعات با خلوص بالا (۸۰٪ و بالاتر) نرخ بالاتری نسبت به ضایعات کم‌خلوص دارند. این خلوص معمولا با طیف‌سنجی یا آنالیز ICP-OES تعیین می‌شود.
بازار داخلی ایران نیز شدیدا به قیمت جهانی نیکل و نرخ ارز وابسته است؛ هر نوسان در بورس فلزات لندن (LME) منعکس‌کننده خود را در قیمت ضایعات نیکل در تهران و اصفهان نشان می‌دهد. قیمت نیکل در تاریخ ۱۷ جولای ۲۰۲۵ معادل ۱۴,۹۴۰ دلار در هر تن ثبت شد که کاهش ۰٫۲۴٪ نسبت به روز قبل نشان‌دهنده روند تعدیل شده طی ماه اخیر است .
از منظر بین‌المللی، بازار ضایعات نیکل با رشد قابل توجهی روبه‌روست؛ براساس گزارش Verified Market، ارزش بازار ضایعات نیکل جهان در سال ۲۰۲۴ حدود ۲۳٫۴ میلیارد دلار بوده که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۳ به ۳۵٫۷ میلیارد دلار برسد (با نرخ رشد مرکب سالانه ۵٫۵٪ از ۲۰۲۶ تا ۲۰۳۳)این رشد ناشی از افزایش تقاضا برای مواد پایدار در صنایعی مانند فولاد ضدزنگ، آلیاژها و مخصوصا صنایع باتری خودروهای برقی است.
دسته‌بندی انواع ضایعات نیکل
دسته‌بندی دقیق ضایعات نیکل برای تعیین ارزش اقتصادی و انتخاب روش بازیافت اهمیت زیادی دارد. هر نوع ضایعات بسته به منبع تولید و میزان خلوص، شرایط خاصی در فرآیند خرید و فروش دارد. در ادامه، جدول انواع ضایعات نیکل را با جزئیات بررسی می‌کنیم:
| نوع ضایعات نیکل | توضیحات جزئی | میانگین خلوص نیکل | کاربرد یا ویژگی اصلی |
| نیکل خالص | قطعات و شمش‌های بازیافتی | ۸۵٪ تا ۹۹٪ | بازیافت به‌صورت ذوب مجدد |
| ضایعات آلیاژی (اینکونل، مونل) | آلیاژهای نیکل-کروم یا نیکل-مس | ۴۰٪ تا ۷۵٪ | مورد استفاده در صنایع نفت و هوافضا |
| براده‌ها و تراشه‌های نیکل | پسماند ماشین‌کاری یا برش | ۳۰٪ تا ۷۰٪ | نیازمند خالص‌سازی مجدد |
| فیلترها و کاتالیزورهای مصرف‌شده | باقی‌مانده از صنایع پتروشیمی | ۱۵٪ تا ۶۰٪ | نیاز به فرایند هیدرومتالورژی |
| قطعات فرسوده تجهیزات صنعتی | لوله، شیرآلات، اتصالات | ۵۰٪ تا ۸۰٪ | معمولا همراه ناخالصی |
همان‌طور که مشاهده می‌شود، دسته‌بندی ضایعات نیکل تنها به خلوص وابسته نیست، بلکه کاربرد، شکل ظاهری و میزان پردازش موردنیاز نیز در تعیین ارزش نهایی آن موثر است. برای خرید و فروش یا بازیافت بهینه این ضایعات، شناسایی نوع دقیق و انجام آنالیز تخصصی امری ضروری به شمار می‌رود.
نرخ روز ضایعات نیکل در ایران
نرخ روز ضایعات نیکل در ایران مستقیما به قیمت جهانی نیکل، نرخ ارز و درصد خلوص بستگی دارد. طبق داده‌های LME در تاریخ ۱۷ جولای ۲۰۲۵، قیمت جهانی نیکل حدود ۱۴,۹۴۰ دلار به ازای هر تن بوده است که با در نظر گرفتن هزینه فرآوری و سود فروشنده، نرخ ضایعات نیکل خالص در ایران بین ۹۰۰ تا ۱,۲۰۰ هزار تومان برای هر کیلو معامله می‌شود. ضایعات با خلوص پایین‌تر مثل براده‌ها نیز معمولا در بازه ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومان قرار دارند.
به دلیل نوسانات لحظه‌ای نرخ ارز و قیمت جهانی، فعالان این حوزه باید برای اطلاع از قیمت دقیق و به‌روز، مستقیما با تیم کهربا تماس بگیرند یا از سامانه‌های تخصصی نرخ فلزات استفاده کنند.
کانال‌های خرید و فروش ضایعات نیکل (آنلاین، انبار، واسطه‌ها)
در ایران، خرید و فروش ضایعات نیکل از سه کانال اصلی انجام می‌شود که هر کدام شرایط، مزایا و ریسک‌های خاص خود را دارند. شناخت این کانال‌ها به خریداران و فروشندگان کمک می‌کند تا معامله‌ای شفاف‌تر و مطمئن‌تر داشته باشند. در این میان، تیم کهربا یکی از معتبرترین کانال‌های تخصصی در این حوزه شناخته می‌شود.
- واسطه‌ها و دلال‌های محلی: فعال در شهرهای صنعتی مانند تهران، اصفهان و کرج. خرید و فروش به‌صورت حضوری و بدون قرارداد رسمی انجام می‌شود و معمولا مناسب معاملات خرد است.
- انبارهای تخصصی: شرکت‌هایی که ضایعات نیکل را به‌صورت عمده در انبار نگهداری و به خریداران عرضه می‌کنند. معاملات در این کانال شفاف‌تر و با فاکتور رسمی انجام می‌شود.
- پلتفرم‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی: شامل سایت‌های تخصصی خرید و فروش ضایعات، کانال‌های تلگرام و صفحات اینستاگرام. این روش سریع‌تر است اما نیاز به دقت بیشتری در تایید کیفیت دارد.
توصیه می‌شود برای اطمینان از قیمت و کیفیت واقعی، قبل از معامله در هر کدام از این کانال‌ها با تیم کهربا تماس گرفته و مشاوره دریافت کنید.
روند تغییرات قیمت در سال‌های اخیر
روند قیمت ضایعات نیکل در ایران طی سال‌های اخیر به شدت وابسته به بازار جهانی نیکل، نرخ ارز و رشد صنایع وابسته مانند فولاد ضدزنگ و باتری‌سازی بوده است. در ادامه، تغییرات سالانه قیمت ضایعات نیکل را به‌صورت تفکیک‌شده مشاهده می‌کنید:
| سال | میانگین قیمت ضایعات نیکل خالص (هر کیلو، تومان) | توضیحات |
| ۱۴۰۰ | ۱,۱۰۰,۰۰۰ تا ۱,۲۰۰,۰۰۰ | رشد قیمت جهانی نیکل به دلیل افزایش تقاضا برای باتری‌های لیتیوم-یون |
| ۱۴۰۱ | ۷۵۰,۰۰۰ تا ۹۰۰,۰۰۰ | کاهش نسبی تقاضای جهانی، افت نرخ ارز در ایران |
| ۱۴۰۲ | ۸۰۰,۰۰۰ تا ۹۵۰,۰۰۰ | ثبات نسبی بازار همراه با نوسانات کوتاه‌مدت |
| ۱۴۰۳ | ۱,۰۰۰,۰۰۰ تا ۱,۱۵۰,۰۰۰ | افزایش مجدد به دلیل رشد خودروهای برقی و کاهش عرضه جهانی |
| ۱۴۰۴ | ۹۰۰,۰۰۰ تا ۱,۲۰۰,۰۰۰ | نوسان‌های وابسته به بازار جهانی، تثبیت قیمت‌ها در محدوده بالا |
با توجه به رشد صنایع خودروهای برقی و محدودیت تولید معادن نیکل، پیش‌بینی می‌شود این روند صعودی تا سال‌های آینده ادامه‌دار باشد. فعالان این حوزه باید همواره قیمت جهانی نیکل (LME) و نرخ ارز را به صورت روزانه بررسی و رصد کنند.
نکات مهم در خرید و فروش نیکل ضایعاتی
خرید و فروش نیکل ضایعاتی به دلیل ارزش بالای این فلز نیازمند دقت و بررسی‌های تخصصی است. چند نکته مهم وجود دارد که رعایت آن‌ها از ضررهای احتمالی جلوگیری می‌کند و معامله را مطمئن‌تر می‌سازد:
- بررسی درصد خلوص: پیش از هر خرید یا فروش، باید نمونه ضایعات توسط دستگاه‌های آنالیز مانند طیف‌سنجی یا ICP آزمایش شود تا خلوص واقعی نیکل مشخص شود.
- کنترل وزن و ناخالصی: وزن ضایعات باید واقعی و بدون افزودن خاک یا مواد اضافی تعیین شود. خرید زیر نظر آزمایشگاه‌های معتبر توصیه می‌شود.
- توجه به نرخ جهانی و داخلی: قیمت جهانی نیکل در بورس فلزات لندن (LME) و نرخ ارز داخلی دائما در حال تغییر است؛ بررسی لحظه‌ای این دو پارامتر ضروری است.
- تسویه شفاف و رسمی: قرارداد خرید و فروش به‌صورت کتبی و با ذکر خلوص، وزن و قیمت نهایی تنظیم شود تا از اختلافات بعدی جلوگیری گردد.
با رعایت این نکات، می‌توان معاملات نیکل ضایعاتی را با اطمینان بیشتری انجام داد و ریسک‌های بازار را تا حد ممکن کاهش داد.
